Groot onderzoek naar hittestress in de stad

Een grote uitdaging voor de klimaattransitie is om Leuven maximaal te vergroenen zodat de stad een grotere weerstand heeft bij hevige regenval en droogte. Sinds 2019 staan er op verschillende plaatsen in Leuven weerstationnetjes opgesteld die het Leuvense klimaat monitoren. Ze maken deel uit van het Leuven.cool project van KU Leuven, Leuven 2030, stad Leuven en het KMI. Binnen dit project meten de onderzoekers het microklimaat in Leuven op, dit zowel in private tuinen als op (semi-)publieke terreinen. Op deze manier onderzoeken ze de hitteproblematiek in de stad en bekijken ze of en in welke mate bomen, planten en waterpartijen de temperatuur in de stad kunnen verlagen. Zo komen we te weten hoe we onze tuinen en onze stad moeten inrichten om de lokale klimaatopwarming het best tegen te gaan. Een belangrijke stap in het realiseren van onze Roadmap.

‍

Hoe ervaren mensen hitte?

Hierover is weinig info beschikbaar. Om die reden lanceerde leuven.cool vorige zomer een studie naar de invloed van groen een blauwe infrastructuren op menselijke gezondheid en comfort.

Deelnemers vulden een vragenlijst met achtergrondinformatie in en gaven wekelijks door hoe ze de temperatuur ervaarden. Door deze data rond sociaal-economische achtergrond en menselijk comfort te combineren met de data van de opgemeten temperatuur door de weerstationnetjes en omgevingsvariabelen van een deelnemer werd het mogelijk om de relatie tussen deze vier elementen te onderzoeken. De onderzoekers willen aantonen dat de omgeving en bijhorende temperatuur een effect hebben op het menselijk comfort én dit dus niet enkel afhangt van achtergrondvariabelen zoals bv. gezondheid.

Jammer genoeg is dit onderzoek nogal letterlijk in het water gevallen. Doordat het een zeer natte zomer zonder officiële hittegolf was, blijven de resultaten van 2021 beperkt. Voor de analyses heeft leuven.cool zich moeten beperken tot de eerste twee weken van het onderzoek. De eerste week van het onderzoek (14-20 juni) werd meteen de warmste week van 2021, de daaropvolgende week (21-27 juni) deed dienst als referentieperiode.

‍

Temperatuur

Zowel tijdens de hitteperiode als referentieperiode blijkt het centrum van Leuven warmer te zijn dan de omliggende gebieden, het stedelijk hitte-eiland is dus duidelijk aanwezig. Dit is het fenomeen waarbij, door het gebruik van donkere materialen zoals asfalt en baksteen, die veel warmte vasthouden, de temperatuur in onze dichtbebouwde stad hoger ligt dan op het groenere platteland.

Tijdens de hitteperiode zien we ‘s nachts een gemiddeld temperatuurverschil van 3.0°C tussen het koudste en warmste station, gedurende de referentieperiode bedraagt dit verschil slechts 1.8°C.

Wanneer het temperatuurverschil tussen de hitteperiode en referentieperiodeberekend wordt, wordt duidelijk welke locaties extra opwarmen gedurende zo’n hitteperiode. Ook hier is het verschil tussen de binnenstad en de stadsrandduidelijk zichtbaar.

Menselijk comfort

Menselijk comfort of stress werd opgemeten aan de hand van 3indicatoren: mentale gezondheid, slaapkwaliteit en thermisch comfort. Het totale stressniveau van deelnemers kan opgesplitst worden in de gewoonlijke stress en bijkomende hittestress.

Het totale stressniveau van deelnemers bestaat uit zogenaamde basale stress, bepaald door de achtergrond van deelnemers, en bijkomende stress gedurende hitteperiodes, bepaald door de temperatuur en omgeving van deelnemers.

Verband

In onderstaande figuur zie je de verbanden tussen de temperatuur, omgevingsvariabelen, socio-economische achtergrondvariabelen voor enerzijds de referentieperiode en anderzijds het verschil tussen de hitteperiode en referentieperiode.

‍

Uit het absoluut referentiemodel blijkt dat het individuele stressniveau beïnvloed wordt door achtergrondfactoren zoals gezondheidsproblemen en financiële moeilijkheden. Uit het genormaliseerd hittemodel (hitte periode versus niet-hitteperiode) blijkt dat de mate waarin het stressniveau van deelnemers stijgt  voornamelijk wordt beïnvloed door de omgeving en temperatuur.

Maar er is goed nieuws, want op dit laatste stressniveau kunnen beleidsmakers gemakkelijker  inspelen. Door verder te vergroenen, verhardingen (bv. betonnen speelplaatsen) uit te breken en waterpartijen open te leggen kunnen we het stressniveau van bewoners gedurende hitteperiodes verlagen.

‍

Nood aan verder onderzoek

Op basis van de bevraging van vorig jaar vonden de onderzoekers van leuven.cool al interessante relaties. Het is echter belangrijk dat ze deze analyse kunnen herhalen tijdens andere en meer intensieve hitteperiodes. Op die manier kunnen ze de consistentie van de modellen testen en robuuste conclusiestrekken.

Interesse om deel te nemen? Via https://leuven.cool/ kan je het doel en de werkwijze van het onderzoek in detail nalezen én kan je je registreren!