Van 6 tot 8 mei verzamelden meer dan honderd Europese steden in Vilnius voor de jaarlijkse NetZeroCities-conferentie, het Europese platform dat ‘missiesteden’ – de meer dan honderd Europese steden die de uitdaging aangaan om versneld klimaatneutraal te worden – ondersteunt. Ook Leuven was erbij: niet alleen als deelnemer, maar als voortrekker.

Samen met enkele andere steden lanceerde Leuven tijdens de conferentie een duidelijke oproep naar Europa: steden willen niet enkel beleid uitvoeren, maar mee vorm geven aan Europa’s klimaatneutrale toekomst. Die oproep werd vastgelegd in een gezamenlijke position paper of opiniestuk, die breed werd onderschreven. Leuven 2030 en stad Leuven namen het initiatief voor deze tekst, en gingen in Vilnius op zoek naar steden met een gelijkaardige visie.

De position paper speelt in op de veranderende globale context. De Europese Commissie legt in deze woelige tijden – terecht – steeds meer nadruk op strategische autonomie en een sterke concurrentiekracht voor Europa. De EU verliest op veel vlakken aan concurrentiekracht doordat onze energieprijzen hoog liggen in vergelijking met de rest van de wereld. Dat komt omdat we voor onze energie erg afhankelijk zijn van import uit andere landen.

Als we meer investeren in hernieuwbare energie die we zelf produceren, dan zijn we minder kwetsbaar én goed bezig voor het klimaat. Win-win.

Daar kunnen missiesteden zoals Leuven bij helpen. Maar als we dat alleen moeten doen, wordt het moeilijk. Want sommige hefbomen overstijgen nu eenmaal het lokale regelgevend niveau. De position paper bevat dan ook vier concrete voorstellen:

• Beschouw klimaatambitieuze steden als bondgenoten in de realisatie van de Green Industrial Deal en de Europese competitiviteits- en veiligheidsagenda. Immers: actie voor het klimaat leidt vaak net tot een veiligere, competitievere en meer robuuste samenleving. Daar kunnen onze Europese steden bij helpen.

• Zorg voor heldere regels die steden toelaten om hun energievoorziening duurzamer en lokaler te organiseren. Europese steun die naar fossiele brandstoffen gaat in plaats van naar hernieuwbare energie: dat moet anders. Bovendien zijn de regels rond de begroting zo streng dat weinig Europese landen op dit moment voldoende geld mogen uitgeven om de doelen van de Green Deal te kunnen halen. Een uitzondering voor duurzame investeringen zal zich op termijn nochtans dubbel en dik terugbetalen.

• Geef steden een stem bij het maken van Europese regels en wetten. Steden zoals Leuven spelen een sleutelrol in de klimaataanpak, maar krijgen zelden een stem bij het opstellen van Europese regels. Nochtans wil Europa wél dat steden betrokken worden. Alleen: als een land die inspraak niet organiseert, gebeurt er... niets. In landen met complexe bevoegdheden, zoals België, of waar lokale en nationale regeringen politiek sterk van elkaar verschillen, dreigt de stem van steden verloren te gaan. Daar moet verandering in komen. Regels die inspraak beloven, moeten ook echt werken. En als dat niet gebeurt, moet Europa kunnen ingrijpen.

• Zorg dat steden directe toegang krijgen tot investeringsmiddelen. Bijvoorbeeld via een Europees investeringspact voor groene stedelijke infrastructuur, zoals warmtenetten, mobiliteitsinfrastructuur en vergroeningsprojecten. Elke ingelegde euro waarmee risico afgedekt wordt, kan namelijk vijf tot acht keer zoveel private middelen aantrekken.

Deze voorstellen werden besproken met Europarlementsleden en kregen steun van de volledige NetZeroCities Mayors Advisory Group, het adviesorgaan waarin burgemeesters zetelen die representatief zijn voor de 112 missiesteden, en die de standpunten van deze steden vertolken naar de Europese Comissie. De parlementsleden die we spraken gaven aan onze boodschap te onderschrijven en de inhoud daarvan mee te willen uitdragen.

De oproep is helder: investeringen in klimaatmaatregelen zijn geen kostenpost, maar een strategische zet voor de toekomst van Europa.

We vragen dan ook aan Europa om mee te investeren in het Leuvens Klimaatcontract. Met dat plan brachten Leuven 2030 en stad Leuven al meer dan dertig lokale partners samen rond één ambitie, met tientallen doorbraakprojecten in hernieuwbare energie, groene warmte, renovatie, circulair bouwen en vergroening. Om die doorbraakprojecten uit te voeren hebben we meer dan 1 miljard euro nodig – een investering die loont. Want maatregelen die goed zijn voor het klimaat, zijn vooral ook goed voor ons.

Zo zorgt elektrificatie van voertuigen voor schonere lucht. Goed geïsoleerde woningen die ook zelf energie opwekken (bijvoorbeeld met zonnepanelen) beschermen ons tegen hoge energiekosten en gaan energiearmoede tegen. Investeren in energie beschermt ons tegen volatiele energieprijzen en creëert jobs.

In Leuven zien we die voordelen al in de praktijk, bijvoorbeeld bij de Materialenbank, die bouwmaterialen recupereert voor hergebruik: daardoor wordt de CO2-uitstoot van nieuwe materialen vermeden, blijven bouwmaterialen beschikbaar aan betaalbare prijzen en creëren we werkgelegenheid, ook in de sociale sector.

De inspanningen van Leuven in Vilnius passen in een bredere strategie: door samen te werken met partners en steden maken we de klimaatomslag haalbaar. Leuven wacht niet op verandering, maar helpt ze mee realiseren – en vormgeven.