In Tuinwijk Ter Elst in Heverlee zet een groep bewoners zich samen met de stad en experten in voor een leefbare en klimaatbestendige wijk. Niet van achter een bureau, maar van op het terrein: via vijf wijkteams waarin bewoners meewerken aan concrete plannen voor hun buurt. Eén van die teams, Straten, pleinen en tuinen, focust op vergroening, ontharding en op hoe duurzame mobiliteit – zoals bijvoorbeeld deelvoertuigen – een hefboom kunnen zijn om de wijk verder te vergroenen. Het traject volgt op een studie in opdracht van o.a. de vorige Vlaamse Bouwmeester (Erik Wieërs) en een participatietraject begeleid door Endeavour. De thema’s zijn divers, maar de aanpak is steeds dezelfde: luisteren, samenbrengen en onderzoeken wat haalbaar is. Frank De Troyer, inwoner van Ter Elst en trekker van het wijkteam, ziet nu al verandering in de wijk.

Frank De Troyer: “Wat ik sterk vond aan het wijkteam, is dat we erin geslaagd zijn om met een diverse groep bewoners samen tot een gedeeld verhaal te komen. We hebben goed geluisterd naar elkaar, ook als we het niet eens waren, en geprobeerd de verschillende invalshoeken te vertalen naar concrete voorstellen.

“Een van de ideeën die bijvoorbeeld veel draagvlak kreeg, is om de Ter Elstlaan te zien als een groene as die verschillende pleintjes met elkaar verbindt. Elk van die pleinen heeft nu al een eigen karakter, maar dat kan nog sterker tot uiting gebracht worden, in samenspraak met bewoners. De ene plek kan meer ruimte geven aan spelende kinderen, de andere eerder aan ontmoeting of rust. Het uitgangspunt is dat we flexibel blijven denken: wat vandaag een speelplek is, moet kunnen meegroeien met de kinderen die er wonen. Wat telt, is dat we als wijk zelf mogen mee nadenken over die invulling. De Ter Elstlaan zou zo echt een ruggengraat kunnen worden voor een klimaatvriendelijke wijk: met meer groen, veilig fietsverkeer, waterdoorlatende parkeerplaatsen en ruimte voor ontmoeting.”

Wat in Ter Elst gebeurt, staat niet op zichzelf. Ook andere Leuvense wijken zijn volop in beweging, zoals Spaanse Kroon in Korbeek-Lo, waar binnen het Europese LifePACT-project al meer dan 4.000 m² werd onthard. In november 2024 trok het wijkteam van Ter Elst er naartoe voor een werkbezoek. Tijdens een rondleiding kregen de bewoners info via stad Leuven rond hoe ze vergroening kunnen aanpakken, welke obstakels ze tegenkwamen en wat werkt. Zo ontstaat een waardevolle kruisbestuiving tussen wijken, waar kennis en vertrouwen gedeeld worden.

Een van de ideeën die bijvoorbeeld veel draagvlak kreeg, is om de Ter Elstlaan te zien als een groene as die verschillende pleintjes met elkaar verbindt.

“In een wijk als de onze, die op een helling ligt en omringd is door verharding, moet je integraal durven denken,” vervolgt Frank De Troyer. “En dat hebben we ook gedaan: we hebben gekeken hoe we bestaande pleintjes kunnen vergroenen, hoe water kan infiltreren, hoe de verkeerscirculatie veiliger en rustiger kan. Verkeer en waterinfiltratie hangen trouwens nauw samen: om meer waterdoorlatende oppervlakte te creëren, wordt er al gauw gekeken naar het waterdoorlatend maken van parkeerplaatsen. Op sommige plekken, zoals aan het Lievevrouweplein, is de parkeerdruk sowieso hoog. Vooral op weekdagen parkeren er bijvoorbeeld veel mensen in die buurt om dan te gaan werken in Gasthuisberg of in het Medisch Pedagogisch Centrum Ter Bank of de Alvinnenberg, … Dat vraagt dan om een aanpassing van de plannen, bijvoorbeeld middels een systeem voor bewonersparkeren, zodat het voor de omwonenden haalbaar blijft.

“Intussen zijn er plannen om aan de overkant van de Sint-Jansbergsesteenweg een nieuwe wijk op te richten, met een 450-tal woningen, een mix van woongelegenheden voor 350 onderzoekers en 200 sociale woningen. Als we de wandelpaden uit de tuinwijk ter Elst doortrekken naar de nieuwe wijk, kan dat een eerste stap zijn om de wijk te integreren.

“Natuurlijk was het traject niet zonder spanningen. Niet iedereen in de wijk ziet verandering zitten – en dat is begrijpelijk. Ter Elst is nu al een aangename, groene wijk waar het goed wonen is. Voor sommigen is dat al decennialang zo: ze groeiden er op, erfden de woning van hun ouders en wonen er vandaag nog steeds. Anderen kwamen er recent wonen, aangetrokken door de rustige sfeer en de strategische ligging vlak bij Imec, Wetenschapspark, Gasthuisberg, het centrum en met goede verbindingen. Die verscheidenheid aan perspectieven zorgde soms voor wrijving, maar ook voor waardevolle gesprekken. Wat daaruit is gegroeid, is een wijk die meer met elkaar in gesprek is dan vroeger, met een wijkfeest dat het participatietraject door Endeavour afsloot, en hopend op een vervolg.

Wat ik zelf bijzonder vind, is hoe er doorheen dit proces nieuwe initiatieven zijn gegroeid, los van het oorspronkelijke wijkteam. Dat is misschien wel het mooiste resultaat van dit traject – dat er niet alleen plannen zijn gemaakt, maar dat er echt iets is beginnen leven in de wijk.

“Wat ik zelf bijzonder vind, is hoe er doorheen dit proces nieuwe initiatieven zijn gegroeid, los van het oorspronkelijke wijkteam. Zo ontstond het idee voor een gedeelde volkstuin op een terrein naast het Populierenhof, een plek die nu nauwelijks gebruikt wordt. Een buurtbewoner nam het initiatief, en plots begonnen mensen mee na te denken over wat daar zou kunnen ontstaan: een klassieke volkstuin, een gedeelde moestuin of misschien zelfs een voedselbos. Ook andere verbindingen kwamen tot stand, zoals tussen bewoners van de wijk en de Alvinnenberg waar de opstarttentoonstelling en het afsluitend tuinfeest doorging, het MPC Terbank waar overlegvergaderingen werden georganiseerd, het woonzorgcomplex Populierenhof waar presentaties en teamvergaderingen werden georganiseerd. Dat is misschien wel het mooiste resultaat van dit traject – dat er niet alleen plannen zijn gemaakt, maar dat er echt iets is beginnen leven in de wijk.”