Twee jaar geleden lanceerden we samen het Leuvens Klimaatcontract, met daarin een portfolio van projecten die structurele barrières moeten doorbreken om Leuven versneld klimaatneutraal te maken. Klaar voor de toekomst, dus. In 2025 maken we opnieuw de balans op, net als vorig jaar. Wat loopt goed, waar botsen we op hindernissen? We analyseerden de resultaten van de jaarlijkse bevraging bij projecteigenaars, verzamelden inzichten uit het netwerk, en uit het event ‘Twee jaar Leuvens Klimaatcontract’ dat in oktober doorging in M Museum, waar we ons met belangrijke partners verdiepten in zeven thema’s: warmte, mobiliteit, ontharding & vergroening, energieprestatiebedrijven (ESCO’s), de link met LOV2030, voeding en impact.

‍Wat is het Leuvens Klimaatcontract?

Het Leuvens Klimaatcontract bundelt concrete doorbraakprojecten rond vijf thema’s: energie, gebouwen, mobiliteit, ontharding & vergroening en circulaire economie. Elk project pakt drempels aan die opschaling vandaag afremmen — van juridische obstakels tot financiering of gebrek aan samenwerking. Wat staat bijvoorbeeld warmtenetten in de weg? Hoe maken we fiets- en autodelen gemakkelijker? Kunnen we bouwmaterialen in de stad houden door een circulaire urban resource hub op te starten? Als we de code kraken, hebben we een doorbraak te pakken.

De projecten worden gedragen door een breed netwerk: stad Leuven, bedrijven, organisaties, scholen en banken. Leuven 2030 verbindt spelers, ondersteunt waar nodig en werkt onder andere aan overkoepelende thema’s zoals sociale rechtvaardigheid, communicatie en financiering.

‍

Wat zeggen de algemene cijfers?

De CO₂-uitstoot stagneert

De Leuvense CO2-uitstootcijfers daalden in 2022, maar tonen voor 2023 dat we ter plaatse blijven trappelen. Bij de tertiaire sector, dat zijn bijvoorbeeld winkels, horeca, banken, onderwijs, bedrijven, enz., zien we zelfs een stijging. Ook op mobiliteit zien we geen beweging. Huishoudens leveren wél inspanningen, maar Leuven groeit, zoals we lazen in de novembereditie van LVN. Jaar na jaar telt onze stad immers meer inwoners, studenten en bedrijven.

Die groei doet deze besparing weer teniet.  Dat onze CO2-uitstoot desondanks niet evenredig stijgt, toont dus wel degelijk actie, maar die is niet genoeg om onze stad weerbaar genoeg te maken richting 2030.

Hoe evolueren de doorbraakprojecten uit het Leuvens Klimaatcontract?

Het Leuvens Klimaatcontract is dus het plan waarmee we onze stad willen beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, onder andere met een uitgebreid portfolio aan projecten. In mei bevroegen we de projecteigenaars over hun voortgang, timing, financiering, communicatie en bijdrage aan sociale rechtvaardigheid. De bevraging gaat niet echt in detail, want elk project is anders, maar ze geeft wel een goed algemeen beeld. Voor 62 van de projecten (ongeveer 73% van het totaal) ontvingen we een antwoord.

Wel beweging, maar ook vertraging

Op een schaal van 1 tot 10 staan doorbraakprojecten gemiddeld iets verder dan vorig jaar: de curve verschuift voorzichtig naar rechts.

• Projecten met score 10: hieronder valt onder andere een afgeronde communicatiecampagne van de stad rond alles wat Leuvenaars kunnen doen op vlak van duurzaamheid, waarbij de stad kan helpen. Andere afgeronde projecten zijn eigenlijk doorlopende trajecten, zoals circulair hergebruik van bouwmaterialen, waarvan intussen de eerste pilootcase is afgerond.

• Projecten met score 1 of 2: hieronder valt onder andere een doorbraakproject dat zich richtte op zonnepaneelinstallaties voor kwetsbare huishoudens via derdepartijfinanciering. De juridische belemmeringen bleken helaas te groot om dit project uit te voeren zoals oorspronkelijk bedoeld, en ook de financiering volgde uiteindelijk niet (er zitten wel nog andere projecten rond zonnepanelen in de pijplijn). Andere projecten botsen op gebrek aan capaciteit.

Tegelijkertijd geeft meer dan de helft van de doorbraakprojecten aan dat ze trager lopen dan gepland. Dat hoort bij het aanpakken van hardnekkige barrières, maar het toont ook dat het ambitieniveau van bij de start zich niet één-op-één vertaalt naar uitvoering.

Financiering blijft een grote uitdaging

Daarom werkt Leuven 2030 aan de oprichting van een Leuvens Klimaatfonds. Dat fonds moet het gemakkelijker maken om klimaatprojecten lokaal en structureel te financieren. We zetten nu de volgende stap: een jurist wordt binnenkort aangesteld om het wettelijke kader uit te werken. Daarna bekijken we of en hoe het fonds effectief van start kan gaan.

Hoe zit het met sociale rechtvaardigheid?

We vroegen projecteigenaars hoe hun project inzet op sociale rechtvaardigheid en hoe dat wordt gemeten, maar een algemene survey schiet eigenlijk tekort om dit goed te beoordelen. Daarvoor zijn diepgaandere gesprekken nodig. De antwoorden die we ontvingen, tonen ook dat het begrip ‘sociale rechtvaardigheid’ sowieso breed en divers wordt ingevuld: er is nog geen gedeelde standaard.

Daarom werken we, samen met expert Erik Béatse, aan een 15%-benchmark voor de Impactschatter. De Impactschatter is een tool die Leuven 2030 liet ontwikkelen door Sweco Belgium om maatschappelijke voordelen van klimaatprojecten in te schatten. Minstens 15% van de impact van een klimaatproject zou volgens deze benchmark op één of andere manier aan Leuvenaars in een kwetsbare situatie tegemoet moeten komen. Bijvoorbeeld: bij een nieuw warmtenet zou minstens 15% van de aangesloten huishoudens moeten bestaan uit gezinnen die gevoeliger zijn voor schommelingen in de energieprijzen, om aan de test te voldoen. Daar wordt in de komende maanden aan verder gewerkt. Naar toekomstige doorbraakprojecten toe, hopen we op deze manier ook de reflex in te bouwen om al meteen bij de opmaak van een project na te denken over hoe het project op een socialere manier kan worden aangepakt.

We verkennen ook nog andere sporen om meer nadruk te leggen op sociale rechtvaardigheid binnen het Leuvens Klimaatcontract. We zijn hierover in gesprek met onder andere Minder is Meer, SAAMO, Buurtwerk ’t Lampeke, en de stad. De uitdaging blijft echter groot, een groeiende zorg.

Collectieve renovatie van grote gebouwen

Binnen het Leuvens Klimaatcontract zet Leuven 2030 ook sterk in op het versnellen van renovaties van grote gebouwen. Waar het kan, pakken we dit liefst collectief aan. We brengen daarvoor de juiste mensen samen, delen ervaringen en springen bij wanneer partners drempels tegenkomen die anders blijven liggen.

We brachten daarom een pilootgroep samen met daarin stad Leuven, KU Leuven, UZ Leuven, imec, Zorg Leuven, Dijledal en AGSL, om samen te zoeken naar oplossingen die we kunnen delen. Na twee jaar zien we echter dat de gezamenlijke vooruitgang beperkt blijft. De partners verschillen sterk van elkaar: hun gebouwen, de schaal van hun patrimonium en de middelen die ze kunnen inzetten lopen uiteen. Daardoor is het moeilijk om gezamenlijke afspraken te maken en op te volgen. Elke organisatie zet wel individuele stappen, maar samen grote sprongen maken blijkt niet altijd haalbaar of zinvol.  

Toch blijven we kansen zoeken om onze ambities waar te maken: Leuvense gebouwen sneller fossielvrij maken, samenwerking stimuleren, collectieve warmte-oplossingen verkennen, expertise en data met elkaar delen, grote projecten bundelen en drempels wegwerken.

Heeft een ESCO zin voor jouw gebouw? – Gratis gids

Zo ontwikkelden we een toegankelijke, praktische online gids die gebouweigenaars helpt afwegen of een OEPC (een onderhouds- en energieprestatiecontract) een goede oplossing is voor zijn of haar specifieke case. De gids ondersteunt gebouwbeheerders ook bij het opstarten van een publieke aanbesteding voor een ESCO (een Energy Service Company). Deze publicatie is nuttig voor niet-residentiële gebouwen en stellen we gratis ter beschikking aan iedereen die ermee aan de slag wil.

‍

Conclusie

Het Leuvens Klimaatcontract blijft in beweging, maar zit niet op schema. Drempels zijn onder andere een tekort aan capaciteit, een business as usual-situatie die erg moeilijk te doorbreken blijkt, financiering en risico’s, moeilijkheden om concrete engagementen vast te krijgen en trage beslissingsprocessen.

In de komende maanden focussen we ons op de dienstensector, zoals bedrijven, organisaties, instellingen en onderwijs. Daar zien we immers een stijging in de CO2-uitstoot. We willen bij hen opnieuw de ambitie en de goesting aanzwengelen om deze uitdaging samen aan te pakken, bijvoorbeeld door (kantoor)gebouwen te renoveren, zonnepanelen te leggen en over te schakelen op duurzame verwarming. Daarbij blijft de stadsadministratie ook zoeken naar slimme beleidskeuzes die daarin kunnen helpen.

Voor de stopgezette projecten zoekt het Missieteam (stad Leuven en Leuven 2030) nieuwe doorbraakprojecten die dezelfde barrières aanpakken. De logica blijft immers overeind: projecten aanpakken die structurele knelpunten oplossen, deze opschalen en zo werk maken van een welvarend, gezond en veerkrachtig Leuven — klaar voor de toekomst.